Σχολή Χατζιδάκι

Ένα ιστορικό ιδιωτικό σχολείο στην Κυπριάδου

της Μαριάνθης Μπέλλα

Ιδρύθηκε το 1947 με την επωνυμία "Αττική Σχολή" και διευθυντές τον Μαθηματικό Χρ. Γουναράκη και τον πρώην καθηγητή του Αμερικανικού Κολλεγίου και της Αναργυρείου Σχολής Σπετσών Ν. Χατζιδάκι, . Ήταν ιδιωτική και διέθετε νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο "άριστα εξοπλισμένο". Στεγαζόταν σε κτήριο της οδού Πατησίων 300, κοντά στο ναό του Αγίου Λουκά, στην περιοχή Άνω Πατησίων.

Εφημ. Ελευθερία, 17/9/1950

Στη χώρα μας η ιδιωτική εκπαίδευση συνήθως κάλυπτε κενά της κρατικής εκπαίδευσης που οφείλονταν είτε στην αδυναμία ίδρυσης σχολείων (πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων), είτε στη βραδύτητα με την οποία ανταποκρινόταν στις κοινωνικο-οικονομικές απαιτήσεις και ανάγκες  (εκπαίδευση κοριτσιών, τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση). Αρκετά από τα ιδιωτικά σχολεία που ιδρύθηκαν έπαιξαν γενικά θετικό ρόλο, αλλά με πολλές διαβαθμίσεις, στην εκπαίδευση των νέων και συνέβαλαν στην υιοθέτηση νέων παιδαγωγικών μεθόδων και διδακτικών προσεγγίσεων. 

Το 1951 η "Αττική Σχολή", χωρίστηκε σε: 

• "Σχολή Γουναράκη", που διέθετε νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο. Παρέμεινε για αρκετά χρόνια στην οδό Πατησίων 300 και αργότερα μεταφέρθηκε Πάτμου 23 και Νομικού σε σχολικό κτήριο που παλαιότερα στέγαζε την ελληνοαγγλική Σχολή Μπάξερ του Μιχ. Τσακωνιάτη.  

Εφημ. Ελευθερία, 9/9/1953.

• "Σχολή Χατζηδάκι" που διέθετε νηπιαγωγείο, δημοτικό, πλήρες γυμνάσιο, οικοτροφείο και στεγάστηκε στην έπαυλη Δοξιάδη, στη Λεωφόρο Γαλατσίου και Αγ. Λαύρας. 

Εφημ. Ελευθερία, 18/9/1951

Σύμβολο της "Σχολής Χατζηδάκι" ήταν ένα κρι-κρι από την Κρήτη, που βρισκόταν στον αύλειο χώρο μέσα σε κλουβί[1]. Λίγο αργότερα στις εγκαταστάσεις της προστέθηκε και η "Βίλλα Ευανθία" στην οδό Αγ. Λαύρας και Γαλατσίου. Το 1955 θεμελιώθηκε το δεύτερο σχολικό κτήριο και το 1964 μπήκαν τα θεμέλια του τρίτου κατά σειρά κτηρίου. Έτσι η "Σχολή Χατζηδάκι" σταδιακά επεκτάθηκε σε έκταση 5.000 τ.μ. Διέθετε σχολικά κτήρια με μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, θέατρο, εργαστήριο φυσικής και χημείας και δύο κτήρια οικοτροφείων, που καταλάμβαναν πάνω από 3.000 τ.μ. Το 1975 έγινε επέκταση του αύλειου χώρου και δημιουργήθηκαν ειδικές αθλητικές εγκαταστάσεις με γήπεδα μπάσκετ, βόλεϊ και τένις με κερκίδες για 400 θεατές. Η Σχολή βρισκόταν στην λεωφόρο Γαλατσίου 15-17-19, στην Κηπούπολη Κυπριάδου[2], την πρώτη κηπούπολη της Αθήνας, η οποία κατοικήθηκε από διανοούμενες και καλλιτέχνες την εποχή του Μεσοπολέμου.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Σχολή διέθετε νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο (κλασικό και πρακτικό) και πρότυπο οικοτροφείο (αρρένων και θηλέων). Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της είχε νεωτερικό χαρακτήρα και προσλάμβανε εμπνευσμένους παιδαγωγούς με όραμα και προοδευτικές απόψεις για την εκπαίδευση.  Υπήρχε εσωτερικός κανονισμός, που δινόταν στους γονείς και η αποδοχή και τήρησή του ήταν υποχρεωτική, καθώς αποτελούσε βασική προϋπόθεση για την εγγραφή των μαθητών. Έμφαση δινόταν στις σχέσεις μαθητών και εκπαιδευτικών, όπως και στη συνεργασία σχολείου και οικογένειας. Γι' αυτό γίνονταν συχνές συναντήσεις γονέων και εκπαιδευτικών και υπήρχε "βιβλίο συνεργασίας σχολείου και οικογένειας", μέσω του οποίου οι εκπαιδευτικοί ενημέρωναν τους γονείς για τη συμπεριφορά και την επίδοση των μαθητών.

Η Σχολή οργάνωνε συχνά ψυχαγωγικές και μορφωτικές εκδρομές για την την αναψυχή των μαθητών και την ανανέωση της σχολικής ζωής, καθώς και επισκέψεις σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, επιστημονικά ιδρύματα και βιομηχανικές μονάδες για την καλλιέργεια των τάσεων και των ενδιαφερόντων των μαθητών. Επίσης, οργάνωνε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, εσωτερικούς και διασχολικούς αθλητικούς αγώνες, ομιλίες και διαλέξεις πάνω σε φιλολογικά και επιστημονικά θέματα που προετοίμαζαν οι ίδιοι οι μαθητές, με την επίβλεψη των δασκάλων τους. Στο μάθημα χρησιμοποιούνταν σύγχρονα εποπτικά μέσα (προβολή ταινιών και διαφανειών, χρήση εργαστηρίων φυσικής και χημείας). Παράλληλα λειτουργούσαν απογευματινό σπουδαστήριο για την μελέτη των μαθητών και δανειστική βιβλιοθήκη πλήρως ενημερωμένη. Συχνά οργανώνονταν λογοτεχνικά απογεύματα με  παρουσιάσεις βιβλίων και αφιερώματα σε ποιητές και συγγραφείς[3].

Ιδιαίτερη έμφαση δινόταν στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών (αγγλικά και γαλλικά) που ήταν καθημερινή και συστηματική στο δημοτικό και το γυμνάσιο. Για τα αγγλικά η Σχολή συνεργαζόταν με το Triniity College, που ήταν αναγνωρισμένο από το υπουργείο παιδείας της Αγγλίας και διενεργούσε εξετάσεις σε όλη την Ευρώπη. Οι μαθητές της Σχολής έδιναν εξετάσεις στα αγγλικά και όσοι πετύχαιναν έπαιρναν certificate από την Αγγλία. Υπήρχαν 12 επίπεδα certificate τα οποία άρχιζαν με το certificate of spoken English grade I, και έφταναν στο Higher Proficiency grade XII[4]. Οι μαθητές που μάθαιναν γαλλικά αλληλογραφούσαν με Γάλλους συνομηλίκους τους, με τους οποίους αντάλλασσαν πληροφορίες για την ιστορία, τον πολιτισμό, τα έθιμα των χωρών τους, το εκπαιδευτικό σύστημα  και την οργάνωση των σχολείων. 

Εφημ. Ελευθερία, 8/8/1953

Εφημ. Ελευθερία 8/9/1959

Εφημ. Ελευθερία 8/8/1963

Τα πρώτα 20 χρόνια λειτουργίας, στη Σχολή φοίτησαν 7.960 μαθητές εκ των οποίων 500 πήραν απολυτήριο λυκείου και 300 εισήχθησαν στο πανεπιστήμιο[6]. 
Όπως σε αρκετά ιδιωτικά σχολεία, στη Σχολή λειτουργούσε ο θεσμός της μαθητικής κοινότητας[7] που έδινε τη δυνατότητα στα παιδιά να χωριστούν σε ομίλους ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους (καλλιτεχνικό[8], θεατρικό[9], αθλητικό, βιβλιοθήκης, σχολικού περιοδικού, φιλολογικό, φυσιογνωστικό[10], αλληλοβοήθειας και μουσικό[11]), να ασχοληθούν με τομείς που τους ενδιέφεραν, να ασκηθούν στην αυτοδιοίκηση, να αποκτήσουν την ευθύνη της προσωπικής εργασίας και κατ’ αυτόν τον τρόπο να προετοιμασθούν για την ένταξή τους στην κοινωνία. Οι μαθητές που συμμετείχαν στον όμιλο αλληλοβοήθειας ανέπτυσσαν φιλανθρωπική δραστηριότητα και βοηθούσαν μαθητές από σχολεία της επαρχίας με την αποστολή βιβλίων, ρούχων και παιχνιδιών (σεισμόπληκτα παιδιά της Ευρυτανίας, δημοτικά σχολεία Ωραιοκάστρου Ηπείρου, Αργυρουπόλεως Ρεθύμνου και νηπιαγωγείο Χειμαδιού Πρεβέζης)[5].
Σύμφωνα με τον διευθυντή Ν. Χατζηδάκι «Η Σχολή Χατζηδάκι είναι ένας χώρος που μέσα σ’ αυτόν η καρδιά βρίσκει την ανθρωπιά της και το πνεύμα της δημιουργίας». 

Εφημ. Ελευθερία, 18/9/1957

 

Η Σχολή εξέδιδε το μηνιαίο περιοδικό Σχολική Ζωή, όργανο της μαθητικής κοινότητας, μέσα από το οποίο μαθητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης εξέφραζαν ελεύθερα τις σκέψεις τους, δημοσίευαν νέα από τη ζωή του σχολείου τους, κριτική του έργου των ομίλων, εργασίες, μεταφράσεις, διηγήματα, σκίτσα, σταυρόλεξα και πνευματικά παιχνίδια. Υπήρχε σελίδα νηπιαγωγείου  ("Η σελίδα των μικρών μας"), σελίδα δημοτικού σχολείου ("Τα καλύτερα του δημοτικού μας"), αθλητική σελίδα με όλες τις αθλητικές εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχε η Σχολή, καθώς και στήλες γυμνασίου και λυκείου ("Τα θεάματά μας", "Από μήνα σε μήνα", "Προεκτάσεις σχολικής εργασίας", "Από όσα διαβάζουν οι μαθητές", "Στήλη ευχάριστης απασχόλησης" κ.ά.). Για τη συγκέντρωση και οργάνωση της ύλης του περιοδικού υπήρχε συντακτική επιτροπή μαθητών στην οποία καταθέτονταν οι προς δημοσίευση εργασίες και υπεύθυνος-σύμβουλος καθηγητής που επέβλεπε το έργο της. Στο τελευταίο τεύχος κάθε σχολικής χρονιάς γινόταν παρουσίαση των αποφοίτων με τη φωτογραφία και την περιγραφή της  δραστηριότητας που είχαν αναπτύξει κατά τη διάρκεια της μαθητικής τους ζωής. Επίσης, σε κάθε τεύχος του περιοδικού παραχωρούνταν ειδική σελίδα στους αποφοίτους, όπου δημοσιεύονταν τα νέα του συλλόγου τους και οι εκδηλώσεις που διοργάνωναν. Συνδρομητές ήταν όλοι οι μαθητές ενώ το λάμβαναν δωρεάν, τιμής ένεκεν, όλοι οι απόφοιτοι του σχολείου. Το 1961 γιορτάστηκε η τριπλή επέτειος 15 χρόνων από την ίδρυση της Σχολής, της μαθητικής κοινότητας και του περιοδικού[12].

 Εφημ. Ελευθερία, 1/9/1957

Το περιοδικό κυκλοφορούσε στην Αθήνα και την επαρχία. Οι μαθητές της Σχολής επιδίωκαν την ίδρυση "Συλλόγων Σχολικής Ζωής" στα Γυμνάσια της χώρας με σκοπό τη συνεργασία μεταξύ των σχολείων και την διάδοση του περιοδικού. Η συνεργασία αυτή ξεκίνησε με το Γυμνάσιο θηλέων Σερρών όπου ιδρύθηκε «Σύλλογος Σχολικής Ζωής» από μαθήτριες της Η΄ τάξης.

Το έτος 1965 αποτελεί τομή στην ιστορία της Σχολής, καθώς ιδρύθηκε η "Ανωτέρα Σχολή Ηλεκτρονικών Ν. Χατζιδάκι", τριετούς φοίτησης, με διευθυντή τον Δημήτρη Γκιζελή, πρώην αντιπρόεδρο του ανώτατου εκπαιδευτικού συμβουλίου και γενικό διευθυντή του υπουργείου Παιδείας. Παρείχε πρακτική εκπαίδευση και κατάρτιση και δεχόταν αποφοίτους λυκείου μετά από εξετάσεις που διενεργούνταν κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου. Είχε σκοπό «να εξασφαλίσει στους σπουδαστάς της τις καλύτερες προϋποθέσεις για μια τέλεια επιστημονική κατάρτιση». Τα εργαστήριά της διέθεταν άριστο εξοπλισμό με σύγχρονα εποπτικά μέσα διδασκαλίας και όργανα και το προσωπικό της αποτελούνταν από εξειδικευμένους εκπαιδευτές με σπουδές στην Ευρώπη και την Αμερική[13]. 

Η Σχολή Χατζιδάκι εξέδιδε επίσης το μηνιαίο περιοδικό Σχολείο και Οικογένεια (από το 1962) με σκοπό την συνεργασία σχολείου-οικογένειας και την «πλατιά διαφώτιση των γονέων και όλων των παραγόντων που έχουν έργο τη μόρφωση και την αγωγή των παιδιών»[14]. Αποτέλεσε το βήμα μέσα από το οποίο εκφράζονταν ελεύθερα προοδευτικοί και δημοτικιστές εκπαιδευτικοί, συγγραφείς και δημοσιογράφοι. Σε αυτό δημοσιεύονταν άρθρα, κριτική βιβλίων, ψυχολογικές και παιδαγωγικές μελέτες σχετικές με την εφαρμογή και τα αποτελέσματα νέων παιδαγωγικών μεθόδων[15]. Οι συντάκτες του περιοδικού πρότειναν για τη σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού την πρόληψη και όχι την τιμωρία. Θεωρούσαν ότι οι γονείς έπρεπε να βοηθούν και να συμπαραστέκονται, αλλά να μην τα δίνουν όλα έτοιμα στο παιδί. Έπρεπε να αφήνουν το παιδί να αυτενεργεί και να καταβάλλει προσπάθειες ώστε να γίνει μια αυτόνομη προσωπικότητα. Υπεύθυνος σύνταξης του περιοδικού ήταν ο δάσκαλος και λογοτέχνης Μήτσος Κατσίνης και συνεργάτες ο Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Κουρμούλης, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Τωμαδάκης, ο αντιπρόεδρος του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου Δ. Γκιζελής, ο υγιεινολόγος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Χατζηβασιλείου κ.ά. 

Στα δημοσιεύματα του περιοδικού εκφραζόταν αγωνία για την εκπαίδευση, προβληματισμός για την κατάσταση που επικρατούσε στην δημόσια εκπαίδευση (κτιριακό, έλλειψη προσωπικού, προβλήματα εσπερινών σχολείων) και προβαλλόταν η ανάγκη για μεταρρύθμιση. Οι συγγραφείς υποστήριζαν την μεταρρυθμιστική προσπάθεια που επιχείρησε η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου το 1964, η οποία ήταν η πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια αστικού εκσυγχρονισμού της ελληνικής εκπαίδευσης, καθώς επιδίωκε να συνδέσει το σχολείο με την κοινωνία και την οικονομία. Σε άρθρο του περιοδικού αναφερόταν: «Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι υπόθεση εθνική και αποτελεί αίτημα ολόκληρου του ελληνικού λαού… σε καμία περίπτωση να μην παρασυρθούν και να την κάνουν αντικείμενο ατομικής, πολιτικής και κομματικής εκμετάλλευσης»[16]. Προτεινόταν λοιπόν «να ιδρυθή ένας νέος εκπαιδευτικός όμιλος με πανελλήνια προβολή που να αγκαλιάση κάθε προοδευτική δύναμη, να εξετάση, να διαφωτίση και να αγωνιστή για τη σωστή λύση του εκπαιδευτικού μας προβλήματος»[17]. Επίσης, εκφράζονταν προβληματισμοί για τα διδασκόμενα μαθήματα και τις μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούνταν στα ελληνικά σχολεία: «Ας μην ξεχνάμε πως η γραμματική και το συντακτικό καθώς και τ’ άλλα μαθήματα δεν αποτελούν σκοπό αλλά μέσον, και ακόμη μην ξεχνάμε πως με τις μεθόδους που ακολουθούμε στη διδασκαλία των μαθημάτων δεν συγκινούμε τα παιδιά. Η τέχνη είναι να ιδούμε από κοντά ό,τι απασχολεί τα παιδιά μας. Να το συζητήσουμε μαζί τους, να θελήσουμε να το ιδούμε με αγάπη και τότε είναι βέβαιο πως κι εκείνα θα δείξουν… κατανόηση στην αξίωσή μας να μάθουν σωστά τη γραμματική και το συντακτικό»[18]. 

Στο περιοδικό δημοσιεύονταν συχνά μελέτες για το γλωσσικό ζήτημα, όπου επισημαινόταν ότι υπάρχει «σύγχυση της γλωσσικής μορφής έκφρασης» και «ορθογραφική αναρχία» και προβαλόταν η ανάγκη της άμεσης επίλυσής του: «Η νέα γενιά περιμένει και απαιτεί να της προσφέρουμε -μαζί με τ’ άλλα που της προσφέρουμε- και το πρόσφορο μέσο έκφρασης ώστε να στηριχθή στο παρόν και να οικοδομήση το μέλλον της. Ν’ ανεβάση μ’ άλλα λόγια το πνευματικό της επίπεδο. Η απόφαση αυτή θ’ αποτελέση πραγματικά έναν ιστορικό σταθμό για τα γράμματα και τον πολιτισμό μας. Η στιγμή για την απόφαση αυτή νομίζω πως έφθασε»[19]. Το περιοδικό διέκοψε την κυκλοφορία του το 1967, μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, λόγω των προοδευτικών εκπαιδευτικών απόψεων που δημοσίευε και του δημοκρατικού προσανατολισμού του. Επανεκδόθηκε μετά τη μεταπολίτευση, τον Σεπτέμβριο του 1974. 

Στο τεύχος 41 του Σεπτεμβρίου 1974, στο άρθρο "Η επανέκδοσή μας" αναγραφόταν ότι το περιοδικό συνεχίζει την κυκλοφορία του "...για την ψυχική ανάταση των παιδιών μας και την επιβολή μιας εννιαίας γλώσσας, για μια σωστή διάρθρωση του υπουργείου Παιδείας, για να πάρη τη θέση της η ιδιωτική εκπαίδευση, αυτή η δημιουργική δύναμη της χώρας μας, που τόσα προσφέρει και που πάντα βρίσκεται αδικημένη, για ένα καλύτερο αύριο". Επίσης, στη στήλη "Από τη σκοπιά μας"  ανακοινώθηκε η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου της Σχολής να χορηγήσει 10 υποτροφίες σε Κύπριους μαθητές δημοτικού ή γυμνασίου, να δεχτεί δωρεάν ως υπότροφους στο οικοτροφείο της Σχολής 2 Κύπριους μαθητές δημοτικού ή γυμνασίου, να χορηγήσει 15 υποτροφίες σε Κύπριους στην Ανωτέρα Σχολή Ηλεκτρονικών[20]. 

Στο ίδιο τεύχος (Σεπτεμβρίου 1974) δημοσιεύτηκε το άρθρο του Ε.Π. Παπανούτσου με τίτλο «Πνευματικός Σκοτισμός. Να σταματήση ο διωγμός της εθνικής μας γλώσσας» όπου διατυπωνόταν το αίτημα για την άμεση επίλυση του γλωσσικού ζητήματος και την ελεύθερη χρήση της δημοτικής γλώσσας σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής: «…να βγει από την παρανομία η δημοτική γλώσσα της λογοτεχνίας και (σε πολλές περιπτώσεις) της επιστήμης μας. Να μπορεί ο δάσκαλος στη διδασκαλία και στα βιβλία του, ο λόγιος στα έργα του, ο ιερωμένος στα κηρύγματά του, ο πολιτικός στις αγορεύσεις και στα άρθρα του, να τη χρησιμοποιούν ελεύθερα και υπερήφανα, χωρίς το φόβο ότι θα επιτιμηθούν ή θα κατηγορηθούν ως αγράμματοι ή αναρχικοί. Για να αναπνεύσει η ταλαιπωρημένη πατρίδα, πρέπει να ελευθερώσουμε το πολίτευμα, αλλά και τη γλώσσα της. Γλώσσα και ελευθερία –ο εθνικός ποιητής μας εδίδαξε– πάνε μαζί. Ζητούμε άραγε πάρα πολλά; Είναι ντροπή μας νομίζω και μόνο να διατυπώνουμε ένα τέτοιο αίτημα το1974»[21].

Εφημ. Ελευθερία 8/9/1958

Στη Σχολή Χατζιδάκι δίδαξαν σημαντικοί εκπαιδευτικοί όπως ο φιλόλογος Κώστας Καλοκαιρινός, ο φυσικός Αλκίνοος Μάζης, η φιλόλογος Άσπα Μοίρα-Παπαθανασοπούλου, ο δάσκαλος- συγγραφέας Μήτσος Κατσίνης κ.ά. Φοίτησαν  προσωπικότητες με σημαντική προσφορά στον πολιτισμό όπως η ηθοποιός Ξένια Καλογεροπούλου, η συγγραφέας Μαρίνα Καραγάτση (κόρη του συγγραφέως Μ. Καραγάτση και της ζωγράφου Ν. Καραγάτση), ο σκηνοθέτης Φώτος Λαμπρινός, η ηθοποιός Μαρία Μαρμαρινού, η ηθοποιός Νόρα Κατσέλη, η  αδελφή της οικονομολόγος Λούκα Κατσέλη, η ζωγράφος Ζουζού Τριανταφύλλου (Χαρίκλεια Μυταρά), ο συγγραφέας Βασίλης Ζιώγας, η κοινωνιολόγος Βίκα Γκιζελή κ.ά.[22]

Η Σχολή έκλεισε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και στο κτήριό της στεγάστηκε ο ΟΑΕΔ Πατησίων. 




Τα έντυπα της Σχολής Χατζιδάκι Εσωτερικός Κανονισμός, Σχολική Ζωή, Σχολείο και Οικογένεια φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ (Βιβλιοθήκη, ελληνικά περιοδικά-εκπαίδευση).

Αποκόμματα εφημερίδων από:

- την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων https://library.parliament.gr/Portals/6/pdf/digitalmicrofilms.pdf.

- την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη εφημερίδων και περιοδικού τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος  http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html.

  

---

[1] Ξ. Καλογεροπούλου, Γράμμα στον Κωστή, Ζ΄ έκδοση, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2016, σσ. 134-135.

[2] Σχολή Χατζηδάκι Εσωτερικός Κανονισμός, Αύγουστος 1979, σ. 3.

[3] Στις 2/12/1963 στο λογοτεχνικό απόγευμα της Σχολής τιμήθηκε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης που πήρε το βραβείο Νόμπελ 1963. Για το έργο του ποιητή μίλησαν οι μαθητές Ν. Καραμούζης και Κατερίνα Οικονομίδου. Στις 6/6/1964 έγινε παρουσίαση του βιβλίου του Ματθαίου Μουντέ Ισόπεδος Διάβαση από τους λογοτέχνες Αντώνη Σαμαράκη και Μήτσο Κατσίνη.

[4] Σχολή Χατζηδάκι Εσωτερικός Κανονισμός, Αύγουστος 1979, σ. 15.

[5] Σχολική Ζωή, τεύχος 116-117, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1963, σσ. 6-8.

[6] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 25-26, Μάιος-Ιούνιος 1965, σ. 451

[7] Κάθε τάξη εξέλεγε 3μελή επιτροπή που την εκπροσωπούσε και  αποτελούνταν από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τον γραμματέα. Κατόπιν εκλεγόταν το γενικό συμβούλιο του σχολείου.

[8] Διοργάνωνε γιορτές, εκθέσεις ζωγραφικής, τον ετήσιο αποκριάτικο χορό κ.ά.

[9] Οι μαθητές που συμμετείχαν στον θεατρικό όμιλο κάθε χρόνο, πριν τα Χριστούγεννα, ανέβαζαν ένα θεατρικό έργο που διάλεγαν ή έγραφαν οι ίδιοι. Το 1960 ανέβασε 3 θεατρικά έργα: Α΄ και Β΄ γυμνασίου: Το πάρτυ, Γ΄ και Δ΄ γυμνασίου: Ο 41^ος,  Ε΄ και Στ΄ γυμνασίου: Σε ξένα αναστηλώματα και Άννα Φρανκ (Σχολική Ζωή, τεύχος 80-81, Φεβρουάριος-Μάρτιος 1960). Το 1965 ανέβηκε η Αντιγόνη του Ζαν Ανούιγ από τους μαθητές του γυμνασίου, σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη, μουσική Μάνου Χατζιδάκι, σκηνικά Γιώργου Σταθόπουλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Βερνίκου (Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 28-29, Δεκέμβριος 1965-Ιανουάριος 1966, σσ. 55-56).

[10] Οι μαθητές που συμμετείχαν έκαναν μελέτες για τη ζωή και το έργο μεγάλων επιστημόνων που δημοσιεύονταν στη Σχολική Ζωή.

[11] Το 1961 ο πρόεδρος του μουσικού ομίλου πήρε συνέντευξη από τον μουσικό Αντίοχο Ευαγγελάτο, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό (Σχολική Ζωή, τεύχος 100-101, Οκτώβριος-Νοέμβριος 1961, σσ. 5-6).

[12] Σχολή Χατζηδάκι Εσωτερικός Κανονισμός, Αύγουστος 1979, σ. 17. Σχολική Ζωή, τεύχος 100-101, Οκτώβριος-Νοέμβριος 1961.

[13] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 27-28, Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 1965, σ. 34.

[14] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 1, Σεπτέμβριος 1962, σσ. 1-2.

[15] Στο τεύχος 2-3, Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 1962, δημοσιεύτηκαν: Ν.Ε. Χατζιδάκι «Η παιδεία και τα προβλήματά της», Ιωάννη Κουτσοχέρα «Ανασύνταξη παιδείας», Γ. Ζομπανάκη «Η προσαρμογή των παιδιών στο σχολείο». Στο τεύχος 13-14, Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 1964, δημοσιεύτηκαν: Δημ. Τούντα «Επιβάλλεται η λύση του γλωσσικού ζητήματος», Γεωργ. Μ. Ξύδη «Η παιδαγωγική σημασία του παιχνιδιού», Δημ. Γερουλάνου «Μαθητική Βιβλιοθήκη». Στο τεύχος 27-28, Σεπτεμβρίου-Νοεμβρίου 1965, δημοσιεύτηκαν: Σταύρου Έξαρχου, «Το παιδί και η παιδεία», Ευριπίδη Τζωρτζακάκι, «Βενιζέλος, ο μεταφραστής του Θουκιδίδη», Ζήση Σούρλα, «Για την κατάκτηση των ιδανικών της φυλής μας». Στο τεύχος 28-29, Δεκεμβρίου 1965-Ιανουαρίου 1966, δημοσιεύτηκαν: Ε. Ζαμπετάκη (Δ/ντου Παιδαγωγικής Ακαδημίας), «Το διαφέρον και η σχολική εργασία εις τους μικρούς μαθητάς», Μπάμπη Δ.  Κλάρα (συγγραφέα-δημοσιογράφου) «Το θέατρο ως μέσο αγωγής. Μια παράσταση της Αντιγόνης του Ζαν Ανούιγ από τους μαθητάς της Σχολής Χατζηδάκι». Στο τεύχος 31-32, Φεβρουαρίου-Απριλίου 1966, Χρυσοστόμου Ε. Ζήση «Ο θεσμός των σχολικών συνεταιρισμών».

[16] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 33-34, Μάιος-Ιούνιος 1966, σ. 126.

[17] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 35-38, Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 1966, σσ. 129-130.

[18] Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 35-38, Σεπτέμβριος- Νοέμβριος 1966, σ. 158.

[19] Δημ. Τούντα, «Επιβάλλεται η λύση του γλωσσικού μας ζητήματος», Σχολείο και Οικογένεια, τεύχος 13-14, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1964, σσ. 239-241.

[20] Σχολείο και Οικογένεια, "Από τη σκοπιά μας", περίοδος Β΄, τεύχος 41, Σεπτέμβριος 1974, σ. 29.

[21] Ε.Π. Παπανούτσος «Πνευματικός Σκοτισμός. Να σταματήση ο διωγμός της εθνικής μας γλώσσας», Σχολείο και Οικογένεια, ό.π., σσ. 3-6.

[22] Ξ. Καλογεροπούλου, ό.π., σσ. 135-139. Περιοδικό Σχολική Ζωή.