ΟΥΔΕΝ ΚΡΥΠΤΟΝ: Πάρκο Κλωναρίδου-Φιξ: Ένα ιστορικό τοπόσημο των Πατησίων

της Μαριάνθης Μπέλλα

Το πάρκο Κλωναρίδου φιξ βρίσκεται στα Άνω Πατήσια, μεταξύ των οδών, Πατησίων, Καυτατζόγλου και Τσίλλερ. Οφείλει την ονομασία του στο παλιό εργοστάσιο ζυθοποιίας και παγοποιίας Κλωναρίδου, που δημιουργήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα στον χώρο του σημερινού πάρκου. Αποτελεί μια ανάσα πράσινου, με δέντρα, παρτέρια και ένα μικρό σιντριβάνι, μέσα σε μια πυκνοδομημένη και πυκνοκατοικημένη περιοχή της Αθήνας.

Το εργοστάσιο ζυθοποιίας και παγοποιίας «Μ. & Ε. Κλωναρίδη» ιδρύθηκε το 1903 από τον Ερρίκο Κλωναρίδη (τον αδερφό του Μιλτιάδη) και τον Έκτορα Δρακούλη. Λίγο παρακάτω, στην οδό Πατησίων πριν την Αλυσίδα, βρισκόταν από το 1882 το εργοστάσιο εριουργίας της εταιρίας «Σ. Βεζανής και Σελάς», το οποίο πουλήθηκε το 1922 στην «Ομόρρυθμη Εταιρία Κ. & Α. Δρακοπούλου», που το μετέτρεψε σε βαμβακουργία.

Τα εγκαίνια του εργοστασίου Κλωναρίδου έγιναν στις 26 Δεκεμβρίου 1903 και, σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου της εποχής, αποτέλεσαν μεγάλο κοσμικό γεγονός με καλεσμένους πολλούς επώνυμους Αθηναίους, έμπορους, υπουργούς, βουλευτές, δικαστικούς και τους δημάρχους Αθηνών και Πειραιά. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε πλήθος κόσμου, που υπολογίστηκε στις 30.000. Μετά τον αγιασμό, ο Κλωναρίδης πήρε τον λόγο για να καλωσορίσει και να ευχαριστήσει τόσο τους επισήμους, όσο και τον κόσμο που συνέρρεε στην οδό Πατησίων για να παραστεί στην "βακχική πανήγυριν" των εγκαινίων και να δοκιμάσει την "χρυσοκόμο μπύρα" Κλωναρίδου.

Σκριπ, 27/12/1903

Εμπρός, 27/12/1903

Οι αδελφοί Κλωναρίδου εφοδίαζαν δωρεάν με πάγο το Βρεφοκομείο Αθηνών και το Δημοτικό Νοσοκομείο. Προμήθευαν, επίσης, με πάγο τις αγορές της Σμύρνης με τακτικά φορτία που αναχωρούσαν από το λιμάνι του Πειραιά. Σύντομα το εργοστάσιο έγινε σημείο αναφοράς και σε αυτό γίνονταν διάφορες γιορτές και κοσμικές εκδηλώσεις. Δίπλα στο εργοστάσιο άνοιξε η ομώνυμη μπυραρία, με το περίφημο μαύρο αναψυκτικό "Ζύθος Μάμμου" και το εξοχικό κέντρο «Ουράνιος» που διέθετε μεγάλο κήπο και πολυτελείς αίθουσες.
Η περιοχή γέμιζε κόσμο την παραμονή και ανήμερα της Πρωτομαγιάς, όταν πλήθος Αθηναίων από διάφορες συνοικίες, συνέρρεε με κάθε μέσο στα Πατήσια για να «πιάσει τον Μάη» και να διασκεδάσει.

Σκριπ, 1η Μαϊου 1904

Σκριπ, 27/12/1903

Το 1908, η εταιρεία Κλωναρίδου βρέθηκε αναμειγμένη σε μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε ζημιώσει το ελληνικό Δημόσιο γιατί δεν είχε καταβάλει το νόμιμο δασμό για την εισαγωγή κριθαριού. Η περιπέτεια αυτή σήμανε και την αρχή των προβλημάτων της εταιρείας με αποτέλεσμα τη σφράγιση του εργοστασίου και τη σύλληψη του Ερρίκου Κλωναρίδη για χρέη, το 1911. Ήδη στην αγορά της Αθήνας κυριαρχούσε η ζυθοποιία Καρόλου Φιξ και μεταξύ των δύο επιχειρήσεων είχε αναπτυχθεί σκληρός ανταγωνισμός για την ποιότητα και τη διάθεση του ζύθου.

Το 1930 το εργοστάσιο περιήλθε στην ιδιοκτησία της ανώνυμης εταιρείας «Κάρολος Φιξ». Την περίοδο του Μεσοπολέμου στο εργοστάσιο λειτουργούσε και αποθηκευτικός χώρος για γούνες και χαλιά, τα οποία αφού καθαρίζονταν, συντηρούνταν σε ειδικούς θαλάμους.

Αθηναϊκή, 21 Μαΐου 1935

Στο βάθος του πάρκου, στην οδό Πατησίων, συναντάμε την εγκαταλελειμμένη βίλα Κλωναρίδου. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον δείγμα του εκλεκτικισμού των αρχών του 20ού αιώνα, όταν τα Πατήσια ήταν ακόμα γεμάτα κυπαρισσώνες, περιβόλια και ανθοκήπους, ενώ εδώ κι εκεί πρόβαλαν εξοχικές επαύλεις πλούσιων Αθηναίων που περνούσαν τα καλοκαίρια τους στην περιοχή. Τα σχέδια της βίλας αποδίδονται στον Γερμανό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ. Λίγα μέτρα πιο κάτω υψωνόταν ο τρούλος του ναού του Αγίου Λουκά, που ήταν έργο του ίδιου, και ολοκληρώθηκε το 1870.
Η βίλα βρισκόταν δίπλα στο εργοστάσιο Κλωναρίδου, καθώς εκείνη την εποχή συνηθιζόταν οι εργοστασιάρχες να διαμένουν κοντά στα εργοστάσιά τους για να επιβλέπουν τις εργασίες. Χαρακτηριστικά της είναι η συμμετρία, το επιβλητικό ύφος, το πρόστυλο, το μπαλκόνι με τις παλούστρες και το κοκκινωπό χρώμα. Διέθετε πλούσιο εσωτερικό και εξωτερικό ζωγραφικό διάκοσμο, φιλοτεχνημένο από αξιόλογους καλλιτέχνες της εποχής. Η σημερινή της μορφή διαμορφώθηκε μετά από αρκετές προσθήκες και επεκτάσεις, που επιβάλλονταν λόγω της αύξησης των μελών της οικογένειας Κλωναρίδου.
Όταν το εργοστάσιο πέρασε στην ιδιοκτησία του Καρόλου Φιξ, η βίλα συνέχιζε να κατοικείται από την οικογένεια Κλωναρίδου. Αργότερα, παραχωρήθηκε επίσημα, με τη διαθήκη του Φιξ, στους απογόνους της οικογένειας Κλωναρίδου και κατοικήθηκε μέχρι το 1999.
Αν κι έχει χαρακτηριστεί διατηρητέα από τον Δήμο Αθηναίων, η βίλα, εδώ και πολλά χρόνια, στέκει ερειπωμένη, με έντονα τα σημάδια της φθοράς του χρόνου και των βανδαλισμών, με σφραγισμένη πόρτα, παραβιασμένα παράθυρα και τοίχους γεμάτους γκράφιτι.

Το εργοστάσιο Φιξ λειτούργησε ως το 1982, όταν η εταιρεία χρεοκόπησε. Η περιουσία της επιχείρησης κατέληξε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, από την οποία ο χώρος του εργοστασίου και η βίλα περιήλθαν, το 1993, στην κατοχή του Δήμου Αθηναίων. Το εργοστάσιο τη δεκαετία του 1980 λειτούργησε ως χώρος πολιτισμού και φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες εναλλακτικού χαρακτήρα. Κατεδαφίστηκε το 2000 επί δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου, παρά τις διαμαρτυρίες των κατοίκων, που επιθυμούσαν τη διατήρησή του, ως δείγματος της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας αλλά και ως χώρου πολιτισμού. Το μόνο που απέμεινε είναι ένα μικρό κτίσμα με νεοκλασικά στοιχεία, το οποίο βρισκόταν δίπλα στην πύλη του παλιού εργοστασίου.

ΠΗΓΕΣ

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=344278

https://www.patisionzei.com/t02-parko_fix_klwnaridi.html

http://criticeduc.blogspot.gr/2016/03/normal-0-false-false-false-el-x-none-x.html

http://criticeduc.blogspot.gr/2017/05/10_45.html

http://criticeduc.blogspot.gr/2016/07/blog-post.html

http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=123&dc=27&db=12&da=1903

http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=108&dc=27&db=12&da=1903

https://criticeduc.blogspot.com/2018/05/blog-post_13.html

Φωτογραφίες από το αρχείο φωτογραφιών της Μ. Μπέλλα

Αποκόμματα εφημερίδων από:

- την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων https://library.parliament.gr/Portals/6/pdf/digitalmicrofilms.pdf.