Άννα Π. Θεοδωροπούλου: Η φιλάνθρωπη δέσποινα της Αθήνας

Μαριάνθη Μπέλλα

 Άννα Π. Θεοδωροπούλου.
Πηγή εικόνας: περιοδικό Ελληνίς, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1929, σ. 164.

Η Άννα Θεοδωροπούλου, το γένος Φατσέα, γεννήθηκε στο Ναύπλιο το 1873. Ήταν φιλομαθής και αυτομόρφωτη, φιλάνθρωπη και φυσιολάτρης. Παντρεύτηκε και έζησε με τον σύζυγό της στην Αθήνα, όπου ανέπτυξε φιλανθρωπική δράση.

Ήδη από τον 19ο αιώνα γυναίκες από την ανώτερη και μεσαία τάξη ανέπτυσσαν πρωτοβουλίες, ιδρύοντας φιλανθρωπικά σωματεία και ιδρύματα για την περίθαλψη και εκπαίδευση φτωχών παιδιών. Πίστευαν ότι με τον τρόπο αυτόν θα συνέβαλαν στον περιορισμό της εξαθλίωσης, της επαιτείας, της περιπλάνησης και της παραβατικότητας των φτωχών παιδιών. Φρόντιζαν επίσης για την στοιχειώδη εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση των γυναικών από χαμηλά λαϊκά στρώματα, τις οποίες φιλοδοξούσαν να μετατρέψουν σε όργανα ηθικοποίησης, εξημέρωσης και εκπολιτισμού του φτωχού πληθυσμού. Ενδεικτικά αναφέρουμε την ίδρυση του «Εργαστηρίου των απόρων γυναικών», το 1872, από τον «Σύλλογο κυριών υπέρ της γυναικείας παιδεύσεως», τη δημιουργία του «Κυριακού σχολείου των γυναικών και κορασίων του λαού», το 1889, και του «Ασύλου της Αγίας Αικατερίνης των υπηρετριών και εργατίδων» το 1892 με πρωτοβουλία της Καλλιρρόη Παρρέν και άλλων φιλάνθρωπων κυριών. Έτσι οι γυναίκες φιλάνθρωποι μπήκαν στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την ηθική και υλική αναμόρφωση των οικονομικά και κοινωνικά απόκληρων γυναικών της Αθήνας. Παράλληλα, η δραστηριότητα αυτή τους επέτρεψε να βγουν από το σπίτι και να δραστηριοποιηθούν στον δημόσιο χώρο[1].

Από τον γάμο της, η Θεοδωροπούλου απέκτησε μια κόρη, τη Μερόπη, η οποία αρρώστησε βαριά και πέθανε σε ηλικία μόλις 12 ετών. Η μητέρα της, απαρηγόρητη από τον χαμό της, ίδρυσε το 1914 ένα ίδρυμα με σκοπό τη στοιχειώδη εκπαίδευση φτωχών κοριτσιών, ώστε να γίνουν ηθικές, χριστιανές, πατριώτισσες και ικανές να φροντίσουν την οικογένειά τους και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Το ίδρυμα ονομάστηκε «Μερόπειον», για να τιμηθεί η μνήμη της κόρης της, και η ίδια ανέλαβε τη διεύθυνσή του με τη βοήθεια των μελών του «Εν Αθήναις Συλλόγου Κυριών προς μόρφωσιν και εκπαίδευσιν απόρων κορασίδων», τον οποίο είχε ιδρύσει η ίδια και ήταν η πρώτη πρόεδρός του.

Το ίδρυμα στεγάστηκε σε διώροφο οίκημα της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 45, κάτω από την Ακρόπολη, το οποίο κτίστηκε με δωρεά της προέδρου. Τα πρώτα χρόνια λειτουργούσε σε αυτό νηπιαγωγείο και εσπερινό δημοτικό σχολείο, ενώ από το 1918 τέσσερα εξατάξια δημοτικά σχολεία, στα οποία παρεχόταν στοιχειώδης εκπαίδευση σε άπορα κορίτσια. Η Θεοδωροπούλου εργαζόταν συστηματικά και με αυταπάρνηση για τη λειτουργία του και προσπαθούσε να το συντηρήσει με κάθε τρόπο,  μειώνοντας ακόμα και τα προσωπικά της έξοδα. Δίδασκε η ίδια στα κορίτσια ανάγνωση, γραφή, στοιχειώδη γαλλικά και αγγλικά και λίγη μουσική, «κατά το παλαιότατον σύστημα». Όταν το 1921 δολοφονήθηκε ο αδελφός της Στέφανος Φατσέας, έχτισε δίπλα στο «Μερόπειον» τον μικρό ιδιωτικό ναό της Αγίας Σοφίας. Το όνομα αυτό δόθηκε στον ναό γιατί κατά την θεμελίωσή του βρέθηκε άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Την ίδια εποχή η Θεοδωροπούλου φιλοδοξούσε να μετατρέψει το ίδρυμα σε επαγγελματική σχολή για γυναίκες[2]. 

Το Μερόπειον Ίδρυμα και ο μικρός ναός της Αγίας Σοφίας στην οδό Δ. Αρεοπαγίτου.
Πηγή εικόνας: https://dinamiprosforas.gr/archives/2780

Το 1923 το ίδρυμα ανέλαβε το έργο της στέγασης προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής και της περίθαλψης οικογενειών εφέδρων[3].

Η Θεοδωροπούλου αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας και λόγω του σακχαρώδους διαβήτη από τον οποίο έπασχε, έχασε το ένα της πόδι. Μόλις όμως συνήλθε και ανέκτησε τις δυνάμεις της επανήλθε στα καθήκοντά της στο ίδρυμα με περισσότερο ζήλο. Ζήτησε μάλιστα να παρευρεθεί στη Γενική Συνέλευση του «Εθνικού Συμβουλίου των Ελληνίδων»[4], όπου απηύθυνε χαιρετισμό στα μέλη και μίλησε για το έργο της στο ίδρυμα. Ήταν συντηρητική και ιδιόμορφος χαρακτήρας. Δεν ήταν φεμινίστρια και δεν ήθελε οι γυναίκες να αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα. «Δεν μου λείπει κανένα δικαίωμα και δεν χρειάζομαι την ψήφο» δήλωσε ευθαρσώς στα μέλη των φεμινιστικών σωματείων που γυρνούσαν στις γειτονιές της Αθήνας και βοηθούσαν τις γυναίκες να αποκτήσουν εκλογικό βιβλιάριο[5].

Πριν πεθάνει πρόσφερε ολόκληρη την περιουσία της στο ίδρυμα καθώς και τα δικαιώματα από το συγγραφικό της έργο. Εκτός από τις λογοδοσίες του «Μερόπειου» που είχε γράψει η ίδια και εκδώσει σε μικρούς τόμους το 1919, έγραψε και διηγήματα με τίτλο «Εικόνες σύγχρονου ελληνικού βίου» με το ψευδώνυμο «κυρία Ανθέου». Σύμφωνα με την Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού λίγο πριν πεθάνει «είχε μεταβληθεί σε μια διακόνισσα του παλιού καιρού, με αρκετό χιούμορ ωστόσο αντικρίζοντας τη ζωή». Πέθανε στην Αθήνα, μετά από διαβητικό κώμα, στις 22 Αυγούστου 1929[6].

Το «Μερόπειον» συνέχισε τη λειτουργία του και μετά τον θάνατο της ιδρύτριάς του. Το 1934 στέγασε σταθμό για άπορα παιδιά και Οίκο Ευγηρίας Κυριών. Στη διάρκεια της Κατοχής οργάνωνε συσσίτια για παιδιά, μοίραζε ρουχισμό και φρόντιζε ηλικιωμένους. Το 1972 μετατράπηκε σε «Μερόπειον Ίδρυμα φροντίδας ηλικιωμένων» και συνεχίζει μέχρι σήμερα τη λειτουργία του έχοντας αποκτήσει νέα μονάδα στην Καλλιθέα.  Για τη δράση του τιμήθηκε με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1956) και έλαβε δύο χρυσά μετάλλια από τον Δήμο Αθηναίων (1970 και 1973)[7].  

---

[1] Μ. Κορασίδου, Οι Άθλιοι των Αθηνών και οι Θεραπευτές τους, Φτώχεια και φιλανθρωπία στην ελληνική πρωτεύουσα τον 19^ο αιώνα, Τυπωθήτω, Αθήνα 2000, σσ. 176-177.

[2] Α. Γ-Γ., «Άννα Π. Θεοδωροπούλου», Ελληνίς, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1929, σ. 164.

[3] Θ. Γιοχάλας, & Τ. Καφετζάκη, Αθήνα. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2014, σ. 165.

[4] Φεμινιστικό σωματείο με συντηρητικό προσανατολισμό. Ιδρύθηκε το 1919 ως ελληνικό τμήμα του μετριοπαθούς «Διεθνούς Συμβουλίου των Γυναικών». Ήταν ένας συνασπισμός γυναικείων συλλόγων και σωματείων, ανεξάρτητα από πρόγραμμα και πολιτικό προσανατολισμό, που προσπαθούσε να συνθέσει τις συχνά αντίθετες απόψεις των μελών του. Ήταν υπέρ της  σταδιακής απόκτησης πολιτικών δικαιωμάτων και της προστασίας της γυναικείας εργασίας (Ε. Αβδελά, & Α. Ψαρρά, «Εισαγωγή», στο: Ο φεμινισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: Μια ανθολογία, Γνώση, Αθήνα 1985, σσ. 42-43).

[5] Α. Γ-Γ., «Άννα Π. Θεοδωροπούλου», ό.π., σ. 164.

[6] Στο ίδιο, σ. 165. 

[7] Μερόπειον Φιλανθρωπικόν Ίδρυμα. Ανακτημένο στις 2/12/2018 από: http://www.desmosdirect.org/Profiles/f16ea601-b4be-481d-8f81-43119e995c8f/meropeion-filanthrwpikon-idryma.

http://testthemeath.blogspot.com/2015/12/blog-post_26.html.