Εσπερινή Σχολή Γυναικών Υπαλλήλων (1925-1965)

Μαριάνθη Μπέλλα

Ο Αγώνας της Γυναίκας, 1 Μαΐου 1927

Ιδρύθηκε το 1925 από τον Σύνδεσμο Ελληνίδων για τα Δικαιώματα της γυναίκας (Σ.Ε.Δ.Γ.), με πρωτοβουλία της γραμματέως του Μαρίας Σβώλου. Σκοπός της ήταν να δώσει την δυνατότητα στις Ελληνίδες υπαλλήλους να συμπληρώσουν τη μόρφωσή τους, τόσο τη γενική όσο και την επαγγελματική[1].

Περίθαλψη και εκπαίδευση κοριτσιών προσφύγων του 1922

Η περίπτωση του «Σπιτιού του κοριτσιού» στην Κυψέλη

 Μαριάνθη Μπέλλα

 

Το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο

   Το φθινόπωρο του 1922 σηματοδοτήθηκε από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που ήταν μια από τις πιο οδυνηρές στιγμές του Ελληνισμού και επέφερε πλήθος κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και σχετιζόμενων με το προσφυγικό ζήτημα προβλημάτων. Η Ελλάδα, μια χώρα 5.000.000 κατοίκων, διχασμένη πολιτικά, με μια οικονομία κατά βάση αγροτική και αποσταθεροποιημένη από τους μακροχρόνιους πολέμους, δέχτηκε πάνω από 1.200.000 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι από αυτούς, έφθαναν στα ελληνικά εδάφη άποροι και εξαθλιωμένοι, αποστερημένοι από κάθε περιουσιακό στοιχείο. Για την προσωρινή υποδοχή και στέγασή τους, η κυβέρνηση άνοιξε τα δημόσια κτίρια, τα σχολεία, τις εκκλησίες, τα θέατρα, τις αποθήκες και επέβαλε μέτρα επίταξης κατοικιών.

Τα γεγονότα αυτά δεν άφησαν ασυγκίνητες τις Ελληνίδες, οι οποίες ασχολήθηκαν με το προσφυγικό πρόβλημα προσφέροντας υπηρεσίες είτε ατομικά είτε συλλογικά. Τα γυναικεία σωματεία («Λύκειο των Ελληνίδων», «Πατριωτικόν Ίδρυμα», «Εθνικό Συμβούλιο των Ελληνίδων», «Σύνδεσμος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός», «Διεθνής Σύνδεσμος Γυναικών») ανέκοψαν τη συνήθη δράση τους και αφοσιώθηκαν στο έργο της περίθαλψης των προσφύγων, την εποπτεία καταυλισμών και την προσπάθεια να εφοδιάσουν τις φτωχές προσφυγοπούλες με μια τέχνη που θα τους εξασφάλιζε βιοποριστική εργασία. 

Ο εθνικισμός στα σχολικά εγχειρίδια. Η μελέτη των Δημήτρη Γληνού και Σωκράτη Κουγέα για τα σχολικά βιβλία

Κώστας Θεριανός – Μαριάνθη Μπέλλα

        

Ένα άγνωστο κείμενο

Η μελέτη των Γληνού - Κουγέα δημοσιεύτηκε στη γαλλική γλώσσα, στο δεύτερο τόμο της Έρευνας για τα σχολικά βιβλία που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, που εξέδωσε το Κληροδότημα Carnegie (Dotation Carnegie pour la Paix Internationale) για την διεθνή ειρήνη το 1927[1]. Το κείμενο γράφτηκε το 1925-1926 στην ελληνική γλώσσα, όταν ο Γληνός ήταν ακόμη Διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Ο πρώτος που έκανε παρουσίαση της γαλλικής έκδοσης στην ελληνική βιβλιογραφία είναι ο Φίλλιπος Ηλιού[2]. Το χειρόγραφο κείμενο στην ελληνική γλώσσα δεν έχει δημοσιευθεί.  Ο τίτλος του κειμένου του Γληνού είναι Έρευνα περί των ελληνικών Σχολικών Βιβλίων κατά και μετά τον Μέγαν Πόλεμον. Η έρευνα του Γληνού στηρίχτηκε στο σύνολο των σχολικών εγχειριδίων που κυκλοφόρησαν πριν και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συμβολή του Κουγέα στο συνολικό κείμενο φαίνεται ότι περιορίζεται μόνο στην ανάλυση των βιβλίων της ιστορίας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ο Francesco Ferrer και το Μοντέρνο Σχολείο

Κώστας Θεριανός

Francisco Ferrer (1859-1909)

«Ο Francisco Ferrer είχε τη γνώμη πως κανείς δεν είναι κακός με τη θέλησή του και πως όλο το κακό που υπάρχει στον κόσμο οφείλεται στην άγνοια. Κατά συνέπεια τον δολοφόνησαν οι αδαείς, ενώ η εγκληματική άγνοια διαιωνίζεται μέχρι σήμερα μέσα από καινούργιες και συνεχείς ιερές εξετάσεις. Απέναντι τους, όμως, κάποια θύματα, ανάμεσα στα οποία και ο Ferrer, θα ζουν για πάντα» (Albert Camus)[1].

Νικόλαος Γιαννιός (1885-1958): Δίδασκε το πρωί γαλλικά και το βράδυ σοσιαλισμό

της Μαριάνθης Μπέλλα

Γεννήθηκε στην Άνδρο το 1885. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο της Άνδρου εγκαταστάθηκε στην Κων/πολη και φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στο γαλλικό Λύκειο Saint Benoît. Στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι, όπου σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Παν/μιο της Σορβόννης. Στα φοιτητικά του χρόνια μυήθηκε στη σοσιαλιστική και δημοτικιστική ιδέα και μάλιστα διετέλεσε γραμματέας του γλωσσολόγου δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη (1903-1905). Το 1907 επέστρεψε στην Κων/πολη, όπου εργάστηκε ως καθηγητής γαλλικών, ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά στο σοσιαλιστικό κίνημα της πόλης. Λίγο αργότερα, προσχώρησε στο «Αδελφάτο της Εθνικής Γλώσσας», του δημοτικιστή συγγραφέα Φώτη Φωτιάδη, το οποίο έδινε προτεραιότητα στο ζήτημα του εκπαιδευτικού δημοτικισμού [1], και ανέλαβε την αρχισυνταξία του εβδομαδιαίου του οργάνου Ο Λαός. Το 1909 συνέβαλε στη σύσταση του Σοσιαλιστικού Κέντρου Κων/πολης και διεύθυνε την ελληνική έκδοση της σοσιαλιστικής εφημερίδας Εργάτης (Νούτσος, 1997: 23-24). 

Η εκπαίδευση της γυναίκας στην παιδαγωγική σκέψη και πρακτική

Από την αυγή της ανθρωπότητας ως τα τέλη του 19ου αιώνα

Μαριάνθη Μπέλλα

Οι αντιλήψεις για την εκπαίδευση των γυναικών και η εκπαίδευση των γυναικών κινούνται στον άξονα της θέσης της γυναίκας μέσα στην δεδομένη ιστορική και κοινωνική συγκυρία. Βέβαια, σε κάθε εποχή υπάρχουν θεωρητικές θέσεις και κινήματα που διεκδικούν ένα διαφορετικό ρόλο για την γυναίκα, όμως αυτά είναι μειοψηφικά και δεν αλλάζουν την γενική κατάσταση που επικρατεί στην κοινωνία. Για αυτό και όποτε κατακτά κάτι το γυναικείο κίνημα είτε σε επίπεδο εκπαίδευσης είτε σε επίπεδο αστικών δικαιωμάτων, αυτό γίνεται όταν σε ολόκληρη την κοινωνία επικρατεί μια συνολικά προοδευτική ανατροπή των κατεστημένων θεσμών.

Η ερευνητική εργασία Τοπικής Ιστορίας στο Γυμνάσιο

Μαριάνθη Μπέλλα

 

1. Η τοπική ιστορία στο σχολείο

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει προσπάθειες για την ένταξη της τοπικής ιστορίας στο σχολείο, με την εκπόνηση προγραμμάτων τοπικής ιστορίας στο πλαίσιο των θεσμοθετημένων «Προαιρετικών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων εκτός Αναλυτικού Προγράμματος». Η σημασία της τοπικής ιστορίας ως στοιχείου της σύγχρονης αγωγής έχει αναγνωρισθεί και με την ένταξή της ως αντικειμένου στο ωρολόγιο πρόγραμμα των Πιλοτικών Γυμνασίων που ξεκίνησαν τη λειτουργία τους το σχολικό έτος 2011-12.

Ιστορικά Σχολεία των Πατησίων

Μαριάνθη Μπέλλα

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η περιοχή των Πατησίων βρίσκεται κοντά στο κέντρο της Αθήνας και συνδέεται με αυτό με την οδό Πατησίων. Στις αρχές του 20^ου αιώνα ήταν ένα προάστιο των Αθηνών, το οποίο τις επόμενες δεκαετίες αναπτύχτηκε με γοργούς ρυθμούς και κατοικήθηκε από μικροαστικά και μεσοαστικά στρώματα. Μεταπολεμικά άλλαξε όψη με την αντιπαροχή, γέμισε πολυώροφες πολυκατοικίες και μετατράπηκε σε μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αθήνας. Οι πολυκατοικίες των Πατησίων, χτισμένες σε διαφορετικές δεκαετίες, αποτελούν ένα ζωντανό «μουσείο» εξέλιξης αυτού του είδους κατοικίας στην Αθήνα. Η κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού των Πατησίων άλλαξε τα τελευταία είκοσι χρόνια λόγω της μετακίνησης των μεσοαστικών στρωμάτων προς τα βόρεια και νότια προάστια και της εγκατάστασης πολλών οικονομικών μεταναστών από διάφορες χώρες. Σήμερα, οι μισθωτοί είναι πλέον το βασικό κοινωνικό στρώμα που κατοικεί την περιοχή. 

Στην περιοχή των Πατησίων ιδρύθηκαν και λειτούργησαν, από τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, πολλά δημόσια και ιδιωτικά σχολεία για να καλύψουν τις ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού. Πολλά από αυτά έχουν μεγάλη ιστορία και σημαντική προσφορά στη μόρφωση των νέων και ορισμένα λειτουργούν μέχρι σήμερα.  

Κριτική Παιδαγωγική: τι είναι και τι δεν είναι

Κώστας Θεριανός  

Η Κριτική Παιδαγωγική συμβαδίζει με την ευαισθησία του εβραϊκού συμβόλου tikkun, το οποίο σημαίνει «να θεραπεύεις, να διορθώνεις και να μετασχηματίζεις τον κόσμο, όλα τα υπόλοιπα είναι ερμηνευτικά σχόλια».

Peter McLaren (2010: 281)

Ο Δημιουργικός Ιστορισμός του Δημήτρη Γληνού

του Κώστα Θεριανού

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, η ελληνική κοινωνία βρέθηκε στο μεταίχμιο οικονομικών και κοινωνικών μετασχηματισμών. Η επανάσταση του 1909 οδήγησε στην ανάληψη της εξουσίας από νέες πολιτικές δυνάμεις. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το Κόμμα των Φιλελευθέρων επεδίωκαν τον αστικό εκσυγχρονισμό της χώρας ταυτόχρονα με το στόχο της εδαφικής της επέκτασης. Ο αστικός εκσυγχρονισμός μπορεί να οριστεί ως εξευρωπαϊσμός, ως αλλαγή των θεσμών με πρότυπο τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το ίδιο το όνομα του κόμματος του Βενιζέλου (Κόμμα των Φιλελευθέρων) παραπέμπει στην πρόσληψη του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού στην Ελλάδα με κομβικά σημεία την οικονομία της αγοράς και της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας.

Η εκπαιδευτική πολιτική του Καποδίστρια. Συγκριτικές θεωρήσεις και ιδεολογική διαχείριση του παρελθόντος

Κώστας Θεριανός

Η συζήτηση για το περιεχόμενο της προσπάθειας του Καποδίστρια να οικοδομήσει οικονομικές και κρατικές δομές συνιστά, συχνά, προσπάθεια ιδεολογικής διαχείρισης του παρελθόντος. Ο Καποδίστριας, σε αυτές τις συζητήσεις, κινείται ανάμεσα στο πρότυπο του αυταρχικού κυβερνήτη που κατέπνιξε τη δημοκρατική δυναμική της επανάστασης και της αδυναμίας της δημοκρατίας να συγκροτήσει κράτος[1]. Η περίοδος Καποδίστρια δεν μπορεί να μας πει τίποτε για τη δημοκρατία και τα κόμματα, διότι απλούστατα δεν υπήρχαν ούτε κόμματα ούτε δημοκρατία όπως τα εννοούμε σήμερα. Ο Καποδίστριας ήταν συγκεντρωτικός, πολλές φορές αυταρχικός, ολιγαρχικός από πεποίθηση, πολέμιος των ιδεωδών της Γαλλικής Επανάστασης.  Στην πράξη, όμως, πήρε μέτρα αστικής συγκρότησης της οικονομίας και έγινε τελικά φορέας αστικού χαρακτήρα κοινωνικών μεταβολών[2]. Ο Dakin περιγράφει τον Καποδίστρια ως «πιστό οπαδό της πεφωτισμένης δεσποτείας, παρ’ όλο που αναγνώριζε τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώθηκε στην Ευρώπη, ειδικά μετά τη Γαλλική Επανάσταση... Το πιστεύω του Καποδίστρια ήταν ένα περίεργο κράμα από δημοκρατικές και αυταρχικές ιδέες»[3].